Sanghyang Raga Dewata

Naskah Sanghyang Raga Dewata menggambarkan Kosmologis Masyarakat Sunda kuno.Naskah Sanghyang Raga Dewata ditulis di atas daun lontar pada abad ke-XVI Masehi, menggunakan bahasa dan aksara Sunda Kuno dan digubah dalam bentuk prosa.

Naskah ini disimpan di Perpustakaan Nasional Republik Indonesia (PNRI) dengan kode  dj66.2923. Asal naskah dari Sukaraja Tasikmalaya pada tahun 1991 (no. 07.106). Naskah berbahan lontar. Ukuran (a) Kropak : 26,5 x 2,5 x 4,5 cm(b) Lempir : 23,5 x 3,5 cmJumlah (a) Lempir : 25 (21 utuh; 4 tidak utuh)(b) Halaman : 50 (47 ditulisi; 3 kosong. Aksara yang digunakan Aksara  Sunda abad ke-16 Tipe Priangan (Ciburuy,Galuh) dan Cirebon (Talaga) yang ditulis dengan tinta (Holle, 1882). Berbhasa Sunda kuno. Pada kolofon naskah ada kronogram panca warna catur bumi = 1455 Åšaka = 1533 M (abad ke-XVI). Diumumkan dalam satu jilid bersama Serat Catur Bumi dengan judul Sang Hyang Raga Dewata (Tim Peneliti 2000). 

Sanghyang Raga Dewata menggambarkan kosmologis masyarakat Sunda, yang berisi mitos tentang penciptaan alam semesta, yang diawali dengan dibangunkannya siang dari kegelapan oleh kekuatan Sang Bayu. Setelah itu, diciptakanlah bumi, bulan, matahari, dan bintang-bintang di bawah naungan angkasa. Matahari ditempatkan di arah timur dan bulan di arah barat. Manusia dalam naskah Sanghyang Raga Dewata dipandang sebagai mikrokosmosnya jagat raya yang seluruh kehidupannya harus selalu menjalankan segala siksa 'ajaran' Sanghyang Darma. Itulah yang dianggap manusia ideal yang kelak dapat mencapai surga abadi.

[01]
// o// Ndh ujarrakna wwa ni kaidr ku lupa. Katutupan ku si lupa, apanya ning [ng] amingt. Kasilib ka siliptkeun, ku mala jati ning raga. Kna ku tutur ning jagat, malapat di sarira. Suptapada ngaranya turu, jagra ngaranya tanghi. Yata ingtakna ring sangng amitutur, memehnya ring atu-ru, suptapada ngaranya. Ari pinh ari hetas, kna ku mala naraka,
//0// Ini ucapan orang-orang yang tenggelam dalam keti daksadaran. Tertutup oleh kealpaan, karena mereka (da lam keadaan) tidak sadar, terlangkahi tersembunyikan, oleh pangkal kenistaan pada badan. Terpengaruhi oleh cerita-cerita dunia, membayangi dalam diri. Suptapada namanya tidur, jagra namanya jaga.
Itulah yang harus diingat bagi siapapun yang berucap, menjelang tidur sup tapada namanya. Jika tidur maka pu tus, terkena oleh nis ta neraka,
[02]
kna ku mala // na tutur, malanang raka. Lipi lupa di jati di maneh, hilang na tutur yyatna. Ja leungit na kapa geuhan, kasaputan (ku) ikang lupa, kaparingkus ku ikang tutur,  lupa di jati di maneh pun.
Haywa tuturaknang ri, suptapada ngaranya turu, jagra ngaranya tanghi. Prayat- nakna ring sang atapa pun, ku sang awruh ring tapa. Tan adoh ring sarira pun papa, na rasa den tan enak [a] den ta(n) turu.
Sangng awruh ri carita,
terkena oleh noda// ucapan, (dan) nista neraka. Pangkal kelupaan pada diri sendiri, Penyebab lenyapnya segala ucapan yang sesungguhnya, hilang dalam keteguhan, ter tutup oleh kelupaan, terikat oleh yang diucapkan, lupa pada jati diri sendiri. Janganlah hal itu diikuti! Supta pada artinya tidur, jagra artinya jaga. Hati-hatilah kepa da siapapun yang hendak bertapa, bertalian dengan aturan-aturan bertapa, (karena) tidak jauh dari diri kita juga, dosa itu dirasakan tidak enak (sehingga) meng- ganggu tidur. Yang mengetahui cerita,
[03]
wruh // di carita niskala. Ja mo wruh di suptapada, ja lipi lupa di rasa, kna ku mala ning tutur. Tan jagra tan ta-nghi, ka sangkala tutur lupa, kna ku pangikt [h] mala, lipi di jati di maneh.
Sarp urang turu, ngaranya suptapada. Pada ngaranya beurang, supta ngaranya peuting, rbt pteng pwek mo-leng.  Lipi lupa di jati di maneh, katutupan ku si lupa, kaidr ku malaikt.
Ari pada ngaranya,
tahu // tentang cerita alam gaib, tidak jaga tidak juga ba ngun. Tahu penyebab kelupaan, terkena oleh jeratan dosa. Lupa pada jati diri sendiri.
Begitu kita tidur, itulah yang namanya suptapada. Pada artinya siang, supta artinya malam, gelap gulita. Tidak ingat kepada jati diri sendiri, tertutup oleh kelupaan, ter kelilingi oleh lingkar an dosa.
Adapun pada artinya,
[04]
rp nyah rp nyah, nyangnyang rasana.
Yyatna sanghyang carita! Prayatna ulah tuluy peureum! Aplu pada kerek / mo [h] pwehhan, kaidr ku ikang tutur. Kabawa ku bayu, ya mala na bayu ngaranya.
Haywa praya tnakna, ku mala na ngaranya, ning apada lupa ngaranya. Kasa puting kalimadra, ngi(m)pi ti geu san ngi(m)pi, [h] luput ingt na beunang nyaho pun. Neut hudang breusih, rasakna di sanghyang kattgan.
Merem melek merem melek, senang rasanya.
Camkanlah Sang Hyang Carita!  Hati-hatilah jangan sam pai menutup mata! Apalagi tidur mendengkur, sampai-sampai tak ingat waktu, terpesona oleh cerita, terbawa oleh kekuatan. Itulah yang namanya noda kekuatan.
Hendaklah jangan terperdaya, oleh yang namanya noda, jika sama-sama lupa namanya, tertutup oleh kalimadra, mimpi dari sumber impian, hilanglah segala pengetahu an yang telah dimiliki.
Jika bangun akan terasa pulih, yang akan terasa dalam Sang Hyang Ketetegan.
[05]
Hana ta karwa ni bayu nuhir rahina kulm, nu tumapa [h] dyiwang-awang, ta bayu ya ganal ning bayu, alit ning bayu ya di sarira. Ya pananyaan kaalit ning bayu, kabujanggaan ning bayu, kawisesaan (n)ing bayu, ya sanghyang, pattgan. Ya sanghya(ng) kasatyan, kapramanaan ning bayu, ngara nya sanghyang warga, sanghyang bayu wisesa, sanghyang bayu si hurip, sanghyang bayu sangkara, sanghyang bayu sakrati, bagawat saseda tapa.
Adalah pengertian bayu yang kedua, yang menjelma si ang (dan) malam, yang nampak di angkasa raya, itulah wujud kasar tentang bayu. Bayu yang halus berada pada diri sendiri. Bila hendak bertanya tentang halusnya bayu, keagungan tentang bayu, keunggulan tentang bayu, yaitu Sang Hyang Pangan, Sang Hyang Kasatyan. Sang Hyang Kapramanaan Bayu, artinya Sang Hyang Bayu Wisesa, Sanghyang Bayu Sihurip, Sang Hyang Bayu Sangkara, Sanghyang Bayu Sakrati yang bertapa sempur- na.
[06]
sanghyang bayu tiga jnyana ti tngah.Kamitme kasedaan kasaktyan, di sanghyang bayu wisesa. Wahye ti ke(n)ca byantara ti katuhu, dora mati reujeung, tapk pama sska.
Sanghyang pananyaan di sarira. Pangasuh sanghyang cari ta, pattgan di sanghyang pananyaan, na magahhan di sari ra. Sing sakahyunya, nanya ka sanghyang tiga jnyana.
Sanghyang Bayu Wahye di sebelah kiri, Bayu Byantara di sebelah kanan, Sanghyang Bayu Tiga J nyana di tengah. Sebabnya kesempurnaan dan kesaktian, ada pada Sang hyang Bayu Wisesa. Wahye dari sebelah kiri, Byantara dari sebelah kanan, (merupakan) gerbang kematian ber sama, perbatasan yang sangat menyesakkan.
Sanghyang Pananyaan ada pada diri sendiri, yang mem bimbing Sang Hyang Carita, tempat meyakinkan Sang Hyang Pananyaan, hal itu sudah tersedia pada diri sendi- ri.
Segala kebaikan yang diinginkan, bertanyalah kepada Sang Hyang Tiga Jnyana.
[07]
Ja hala ja hayuna, ja sorgana ja pawana, nanya ka sang-hyang pattgan. Hana ta kai ru(n)tuh, ka mana puhuna,  wa ma ka hilir congona, da mangakang be, ka girang congona. Hana ta kayu satugl di jalan, wa dipineuhkeun disamadakeun,
Baik kebohongan maupun kebenaran, sorga dan kesuci an, bertanyalah kepada Sang Hyang Pattgan. Adalah pohon kayu roboh, kemanakah pangkalnya, ke hilir ujungnya, maka ujungnya ke hilir, ke hulu ujungnya yang lain. Kita boleh berbicara, tak boleh diam saja, tetapi jangan bersuara keras. Tidur dan berjalan, mandi dan bersuci, kemudian ke luar lalu tidur. Adalah sepo- tong kayu di jalan, direbahkan ditegakkan,
[08]
ba ditajeurkeun tu dihalangkeun na dg prang kita, ba bayu alah kita, diibaratna sarba kumilip, gajah singha rimong barwang, Ibu sapi badak [a] lacan. Haywa wdi alah kna satru.
//o// Ini sanghyang kattgan sing parata, na pati ya na hurip, hala hayu ya tngeuh kul kuci. Prang kanonton ta hayu, rajnya ya adoh katon hala, ya tan katon sanghyang hurip hala.
Nihan kayatnakna ngawarahan,
diberdirikan untuk dihalangkan, dipalangkan pada waktu kita perang, tatkala kekuatan kita (akan) kalah. Seperti nya semua bergerak, gajah singa macan beruang, ker-bau sapi badak lasun. Jangan takut kalah oleh musuh! //0//
Kuasailah Sang Hyang Katetegan ini ! Baik dalam kematian maupun dalam kehidupan, kejahatan kebaikan kerenda han hati. Berperang itu tampaknya baik, tetapi hendak nya dijauhi, (karena) jelas keburukannya, hal itu tidak tersirat dalam Sang Hyang Huriphala.
Inilah yang harus benar-benar diperhatikan dalam men- didik! //
[09]
Ki ja katon na prang alah. Ya madi wni alah agm, tak- a tak a mangko salah inagm. Bah rupanya bayu, ta pada-pada ya salah. Wa bayu jaya, satru alah ku kita.
Kadatangan beja, wam carut da pilih aya pilih, hamo ujar jaga, ba tuhu tadang lagas.
Wa hateu kasuguhhahhanann, da malaku tja, ya din bawakna beja, ba waya meunang, wa kasuguhannana,
Sebab terlihat ketika perang (akan) kalah. Ya jangan be rani memegang pundak, nanti salah yang dipegang.
Agaknya jika hujan terjadi angin, sama-sama salah.Angin menang, musuh kalah oleh kita.
Mendapat kabar bahwa  tak usah memilih-milih. Jangan harap dikisahkan kelak, karena setia maju berperang,
Karena tidak bersungguh-sungguh, sebab berjalan sam- pai tiba, yang akan dibawakan berita, berita tentang ke menangan. Karena tidak memperoleh manfaat,
[10]
Da//aya prtiwi, hanteu pitatanggungnganeunnana.
Aing dek a ngayuga akasa, tka breh aya akasa, di bwana mteu u sakeng tan hana. Anggeus ta rp pwak katuruban ku akasa. Ah carek- a na tmn pwak a.
Aing dek [a] ngayuga wulan, wentang aditya, ngeusyan akasa. Anggeus ta breh waya wulan, wentang aditya, mt- eu u sakeng tan hana. Wulan ti barat,
Sebab ada prtiwi, hilanglah yang harus dipertanggung jawabkannya.
Aku akan menciptakan angkasa, datang dan tampaklah angkasa, di jagatraya (yang) keluar dari (yang) tidak ada. Setelah itu gelaplah tertutupi oleh angkasa. Ah alangkah gelapnya! Aku akan menciptakan bulan, bintang mataha ri, pengisi angkasa. Setelah itu tampaklah ada bulan,  bin tang mata hari, keluar dari yang tidak ada. Bulan dari sebelah barat, //
[11]
a- // ditya ti wetan. Ageus ta ray beurang cangang. Ti inya mana na tuha na lmah, mana [n] na akasa. Ti inya mana na tuha, na peuting mana na beurang.
Carek- [a] na tmn anggeus waya, na bumi bwana, aya lmah aya akasa, aya beurang aya peuting, hanteu pieusyi eunnana. Aing dek [a] ngayuga raga, ngeusyi(a)n bwana. Ageus ta breh [t] aya raga di bwana,
matahari dari sebelah timur. Setelah itu datanglah siang te rang. Dari sana asal-mulanya tanah, dan adanya ang kasa. Dari sanalah asal-mulanya malam, dan adanya si ang. Katanya sejak itu benar-benar sudah ada, dunia dan ja gatraya, ada tanah ada angkasa, ada siang ada malam, tetapi  tidak ada bakal pengisinya.
Aku akan menciptakan mahluk, (untuk) pengisi dunia. Se telah itu tampaklah ada mahluk di jagatraya, keluar dari (yang) tidak ada. //
[12]
mtu  sakeng tan hana. Anggeus ta [saup] asup ni tmn mangraga, ti inya mulana mangraga, mulana ngahanan di sarira.
Carek a na tmn hade teuing, kehna urang aya di raga. Carek [a na tmn barang hade, kenna urang aya di raga, ja keuna ku suka duka, keuna ku na hweyo ponyo, keuna ku na  lapar warg, keuna ku na pati hurip.
Lamuning heubeul mangraga, aing dek pulang ngahusir,
Setelah itu sungguh masuklah roh. Dari situ asal-mula nya kehidupan, asalnya (roh) bertempat di dalam diri kita.
Katanya sungguh sangat baik, jika (roh) kita berada da- lam diri. Katanya sungguh sesuatu yang baik, jika roh kita berada dalam diri, terkena oleh suka dan duka, ter kena oleh kelahapan, terkena oleh kekenyangan, dan ter kena oleh mati dan hidup. Jika telah lama hidup, aku akan kembali pergi,
[13]
jati//diri ti juti, ngahusir niskala, diri ti sakala, anggeus ta masana, tmn eukeur mangraga.
Boca kesang dipaut ku ti katuhu, dikepeskeun ka kidul, breh jadi laut harus. Dipaut ku ti kecanyca, dikepeskeun ka kenyca, breh laut leuleuy.
Anggeus ta reur tutul, boc cimataing, breh jadi cai ngalwalwahan,
diri sendiri//dari kehidupan dunia, menuju keabadian di- ri, dari kefanaan.
Telah habis masanya, berada dalam kehidupan.
Jiwa ditarik dari yang kanan, dikibaskan ke sebelah sela tan, tampaklah laut yang bergelombang. Ditarik dari yang kiri, dikibaskan ke kiri, tampaklah laut yang tenang.
Setelah itu menetes air mataku, lalu tampaklah menjadi air sungai, yang mengalir ke laut. //
[14]
nujang ka /ka laut. // Anggeus ta srot nyiduh ka cai, jadi budah cai. Ti inya mana na, ayana laut ayana cai, gunana tmn sageusna mangraga. Ti inya lwasna tmn ninggalkeun raga,  ti inya barosokna paeh raga ta disakala, nyangsang di sanghyang pretiwi.
Ti inya mulana urang keuna ku paeh, dipanghulukeun ku na tmn. Anggeus ta rek [a] disoryeng raga, ta ku na tmn.
Carek- [a]na tmn,
Setelah itu meludah ke air, menjadilah busa air. Dari sa nalah asal-muasal, adanya laut adanya air, yang sangat berguna setelah ada kehidupan.
Dari sana sangat lama meninggalkan jasad, dari sana lalu matilah jasad di dunia, dibuang menyangkut di bumi.
Dari sanalah asal-mulanya kita kena oleh kematian, yang didahului oleh kebenaran.Setelah itu akan dilihat jasad, oleh kejujurannya. Apakah jujur atau tidak,
[15]
hanteu // si kamulyanana. Hanteu aing na tmn,  taruana raga. Ta breh cangra corengcang, bitan nara panyirwan, calpong kosong, bitan bade kosong.
Mata tan meunang nyeueung, ceuli tan m(eu)nang ngade-nge, sungut mo bisa nyarek [a], awak [a] hamo bisa usik [a]. Hanteu aing ja, hanteu jeueungngeunnana, hanteu na tmn ta, hanteu si kamulyanana, kena karah carekna tmn.
karena // kemulyaannya. Jangan merasa benar sendiri, (karena) taruhannya diri kita (sendiri). Tampaklah terang lengang, seperti rumah lebah, kosong melompong, ba-gaikan pandangan hampa.
Mata tidak boleh melihat,telinga tidak boleh mende- ngar,  mulut tidak bisa bicara, badan tidak bisa bergerak. Jika bukan bagian sendiri,bukan hak untuk dilihatnya, bu kan untuk kemulyaannya, karena perkataannya benar. //
[16]
Hanteu nu ngayuga aing, hanteu nu manggawe aing. Aing ngangaranan maneh, sanghyang raga dewata. Suing anga ranan maneh, sanghyang raga dewata, ngaran ning dewata oge.
Anggeus ta kadenge, carek- [a] / na kuna tmn. Carek- na tmn,  sya bayu sabda hdap. Majar maneh beda, majar ma neh sakti, ja maneh dewata. Carek na tmn, mana seda, mana sakti, mana dewata.
Tidak ada yang menjadikan aku, Tidak ada yang men ciptakan aku. Aku menamai diri sendiri,Sang Hyang Raga Dewata. Mengapa menamakan diri sendiri, sebagai Sang Hyang Raga Dewata Karena nama dewata juga.
Setelah itu terdengarlah ucapan sesungguhnya, perkata an yang benar, bahwa dia adalah bayu sabda hdap. Kata nya dirinya berbeda, katanya dirinya sakti, karena diri nya dewata. Ucapannya senantiasa benar, itulah sebab nya sempurna, itulah sebabnya sakti, itulah sebabnya dewata.
[17]
Ku nga tapa eusieunnana, beunangngeung ngayuga bumi bwana, lamunna di maka paeh raga. Aing dek [a] ngeusyi-an inya, bayu sabda hdap, tka breh waya, bayu sabda hdap, mteuu sangkeng tan hana. Anggeus ta raga ta usik [a], nyah beunta neut hudang, rek a nilik  maneh. Carek bayu sabda, hdap, ta ah rampes teuing, keh aing ini sakini. Majar maneh seda, majar maneh sakti.
Dengan bertapa untuk mengisi dunia. Dapat mencipta kan bumi di jagat raya, jika demikian matilah raga.
Aku akan mengisinya, dengan bayu sabda hdap, hingga tampaklah nyata, bayu sabda hdap,  ke luar dari ketidak adaan.
Setelah raga bergerak, mata membuka lalu bangun,ingin melihat diri sendiri. Perkataanya berupa bayu sabda hdap, silakan datang dengan senang hati, aku ini demiki- anlah adanya. Katanya kamu sempurna, katanya kamu sakti. //
[18]
Ha tuhu bisti, na prang ta ma bisti. Nagnan prang alah, mtu [da] hayu [ba] akeh lacan [wa]. Haseup sanghyang hurip nungkup, ya agem jariji numpak [a] tngh. Silana tan alah, ya ageus majar iji.
Hana teng ngadg kna imah, paeh ana kbo, ja wa mtu da hayu, mtu ba paeh anak lalaki.
Ja / kita ngarasakeun nu gring, mtu [ba] banaspati ning awang-awang, tawurna beuleum hurang hayu,
Sesungguhnya kesetiaan yang abadi. Bertahan jika kalah perang, lalu keluar kebaikan yang banyak. Asap kehidup an menutup dan menggenggam jari-jari. Kebiasaannya tidak kalah selesailah.
Jika ada yang mendirikan rumah, sembelihlah anak ker bau, agar memperoleh keselamatan, agar anak lelaki yang lahir tidak menjadi korban.
Kalau kita merasakan sakit,  keluarlah banaspati dari angkasa, sesajinya udang bakar yang baik,
[19]
lauk [a] asak // atah hayam, beureum kuning sajina. Mtu dora banas- [a] pati lmah, warna sajina [wa] putih sajina.
Makana taya sanghyang bayu, ja juru tanghi. Sing saka-paranya, ageung madt.
[ha] Haywa mupungkur sanghyang bayu, mu pungkur sanghyang hurip, mupungkur sanghyang kasyewanan, [i] ya sanghyang kajayaan. Sanghyang Jaya syewana, nu hurip dina syewana.
Samangkana ta ikang, sanghyang kajayaan,
ikan matang dan ayam mentah, berwarna merah kuning sesajinya. Keluarlah dari lokasi pintu banaspati, sesaji nya berwarna putih.
Sebabnya tidak ada Sang Hyang Bayu, karena menjadi tukang membangunkan. Wilayah jelajahnya, begitu luas dan padat. Janganlah mengingkari Sang Hyang Bayu, me ngingkari Sang Hyang Hurip, mengingkari Sang Hyang Si wa. Karena mereka itu Sang Hyang Kajayaan. Sang Hyang Jayasyewana, yang hidup di tempat Siwa.
Demikianlah mengenai, Sang Hyang Kajayaan, yang me- melihara jagat raya.
[20]
nu ngasuh ikang bwana, dibeunang [ngi] ngayuga bwana, pahi paya dewatana, dina kapapaan sang bwana, dewa tana dina kaswa(r)gaan, batara guru dewatana, di laut batara baruna, dewatana di jro ning sapatala, nusyala-rang dewatana. Ayeuna ma aya pidayeuhhanneunana, pidewataeunnana di bwana. Anggeus ta ti inya,
karena kamu hasil ciptaan di jagat raya, termasuk segala kesuciannya, pada penderitaan di dunia, kesuciannya di surga, kesucian Batara Guru, di laut Batara Baruna, ke suciannya di dalam Saptapatala, kesucian Nusyalarang. Kini telah ada bakal negara, bakal pemimpin di dunia. Se telah itu terjadi, maka benar-benar pergi meninggalkan, //

[21]
na tmen mangkat ninggalkeun, na para dewata kabeh, ka manggung batara guru, ka yuga sanghyang tugal, angkuk [a] dina kasorgaan, na batara guru, dina brahma wisnu, iswarra mahadewa.
Siwah carek a na tmn, ayeuna ma ageus a waya, pidewa taeunnana, dibeunangngi ngayuga bumi bwana, kahan dap ka jro sapatala, batara basuki sang naga raja, ka- laut batara baruna. Ayeuna ma ppk a nuh aya dewata. //
maka semua dewata, ke tempat Batara Guru, kepada hasil ciptaan Sang Hyang Tunggal, bertempat di dalam surga, tempat Batara Guru, tempat Brahma Wisnu, Iswara dan Mahadewa.
Benar-benar ucapannya Siwa, Kini sudah saatnya, bakal pemimpin, hasil ciptaan di dunia, ke bawah ke dalam Saptapatala, Batara Basuki Sang Nagaraja, ke laut Batara Baruna. Kini telah lengkap penguasanya. //
[22]
Ja sya yuga aing,  ja sya gaway aing. Sya hdap mana, meu nang ngahdap ku ngaing. Sya sabda mana, meunang nya bda ku ngaing. J a sya yuga aing.
Carek [a] na raga dewata, na naha ngaranna eta, rumong yap leungyap, tanpa rupa, tanpa raga, hateu kajeueung.
Carek- [a] na tmn, rupa reka ku waya. Ja aing nu ngayu ga tan kayuga, ja aing nu digawe tan kapigawe, ja aing nu diguna tan kapiguna,
Karena dia yang menciptakanku, karena dia yang mem buatku. Setiap yang dia rasakan, dapat aku rasakan. Seti ap yang dia katakan, dapat aku katakan. Karena dia pen ciptaku.
Tanya Raga Dewata: "Mengapa namanya begitu?" Kare na datang tanpa rupa tanpa raga, tidak terlihat. Katanya benar, rupa direka karena ada.
Akulah yang menciptakan tetapi tak terciptakan, akulah yang bekerja tetapi tak dikerjakan, Akulah yang meng-gunakan tetapi tidak digunakan. //
[23]
Ja aing nu hanteu, ja aing nu hanteu, ja i aing nu bi-heung, ja aing nu tan katuduh, ja aing nu tanpa ngaran.
Anggeus ta raga ta rr tukul, rap ngarawu lmah, dikpap tlu keupeul, dibucalkeun breh jadi sanghyang hantiga.
Ageus ta saup asup, bayu sabda hdap, ta sanghyang han-tiga, breh jadi sanghyang tugal. Inya nu miguna, eusi sang hyang hantiga.
Karena aku yang mati, karena aku yang mati, karena aku yang mustahil, karena aku yang tidak tertuduh, karena aku yang tanpa nama.
Setalah itu badan ditundukkan, lalu mengambil tanah, terus dikepal tiga kepal, dibuka maka menjelma Sang Hyang Hantiga (telur).
Setelah itu dimasukkanlah, bayu sabda hdap, ke dalam Sang Hyang Hantiga, menjelmalah Sang Hyang Tunggal. Dialah yang menggunakan, isi Sang Hyang Hantiga.
[24]
Na // ningah hwas bayu leutik [a], ka manggungkeun leu-tik [a], jadi batara becet.
nya batara guru, mangkuk [a] di gunung kahyangngan, di guna sanghyang tugal. Cwar cai darah sanghyang hanti ga, kakocwaran sanghyang lmah, ku cai sanghyang hanti ga, inya mana pecele sanghyang lmah.
Ageus aya bumi bwana, aya lmah aya langit, [han] hanteu acan aya nu ngeusi inya.
Nampaklah seperti bayu halus, lembut melesat ke atas, jadilah Batara Becet.
Dia adalah Batara Guru, yang tinggal di Gunung Kahya-ngan, di tempat Sang Hyang TunggalKeluar air (dan) darah dari Sang Hyang Hantiga, teralirilah Sang Hyang Lemah, oleh air Sang Hyang Hantigaitulah yang menye babkan adanya tanah liat.
Setelah ada dunia di jagat raya, ada tanah ada langit, belum ada yang mengisinya.
[25]
Aing dek [a]masakeun inya, bayu tiis bayu palipurna, inya bayu rahasye, ya langgng ning bayu ngarannya.
Inya gunana sanghyang tugal,  inya diteudeun kana hu-rung herang, murub mucar beurang sadakala.
I nya dipajar na kaswargaan,  inya mana kasorgaan tka waya na kaswargaan, mtu kala saka ti di guna, jro sang-hyang hantiga, ngawwarran guna sanghyang tugal, ku bayu sabda hdap. //
Aku yang akan mengisinya, dengan bayu dingin dan bayu sempurna, ialah bayu rahasia, itulah yang namanya bayu abadi.
Dia berguna bagi Sang Hyang Tunggal, dia disimpan di tempat yang gemerlapan, terang benderang seperti waktu siang.
Dia katanya ada di sorga, di mana sorga itu, datang lalu berada di sorga, ke luar tatkala sakti, berguna di dalam Sang Hyang Hantiga, bercampur dengan kegunaan Sang Hyang Tunggal,oleh bayu sabda hdap. //
[26]
Inya lamun hdap, mtu molah mabka. Hiri hdap dudu tim- buru, kumlab panas hate.
Inya yugana, kalasakti ngaranya, inya yugana, lamun sab da pongpro golong. Tong leungga song spang spung, nyumpah madahkeun konta bareta, mo dibasa ka adi ka lanyceuk, ka kula kadang baraya.
Inya yuga nala sakti, ngaworran yuga sanghyang tugal,

Sedangkan yang dimaksud hdap, keluar bersama dengan pernapasan. Berfikir dengki jangan cemburu, menggelo ra panas hati.
Dia yang menciptakan, Kalasakti namanya. Jika sabda terlontarkan berkata langsung jadi. Janganlah memberi perlindungan kepada yang suka, sumpah serapah pema buk pembunuh. Jangan dikatakan kepada adik (dan) kakak, kepada keluarga dan saudara.
Dia menciptakan Nalasakti, mencampuri ciptaan Sang Hyang Tunggal
[27]
Di panyeueunkeun kawah-kawah, batu kacakup cu-kang cueut, latak sigala gadamah.
Ti inya mana aya na kapapaan, mana ayana kaswargaan, mana aya nu papa, kena aya nu swarga.
Saanggeusna dipiguna, eusi sanghyang hantiga, ku sang hyang tugal, ti inya basana, sapeupeus ni(ng) windu, sab(n)car ning hantiga. Gamasana pet jadi lawet, kwak [a] jadi itik.
Masa nangah sanghyang hantiga,
Diperlihatkan neraka-neraka, batu (yang) tertutup, jem batan yang sempit. Dari sana adanya kenistaan, penye- bab adanya kesurgaan, penyebab ada yang menderita, karena ada yang masuk surga.
Setelah digunakan, isi Sang Hyang Hantiga, oleh Sang Hyang Tunggal, dari situ katanya, setelah itu pecahlah (lalu) menetes.
Setelah hantiga pecah, jadilah ikan, jadilah bebek jadilah itik. Tengah-tengah hantiga, menjelma Batara Siwa, me- nempati jagat raya dan diri sendiri. //
[28]
jadi batara siwa, ngeusi bwana lawan sarira, nigalkeun na rupa warna, tan kna ngaku seda, tan kna ngaku sakti, tan hana guna guni, tan hana yuga brata samadi, tan swarga tan pasa, tan prtiwi tan [n] akasa, tan batara, tan [barng] nusa, tan dewata, tanpa panas tan na tiis, tan batara tan batari, tan manusa tan dewata,
Berwujud macam-macam bentuk. Tidak dapat mengaku sempurna, tidak dapat mengaku sakti,tidak ada guna nya, tidak mencipta brata samadi, bukan surga bukan ba wah, bukan pertiwi bukan angkasa, bukan batara bukan pulau, bukan dewata, tidak panas tidak dingin, bukan batara bukan batari, bukan manusia bukan dewata, ti-dak panas tidak dingin, //
[29]
tan panas tan na tiis, tan suka tan duka, tan i sor tan i ruhur, para ning mati, lpas sira juga. //o//
Ti / inya lwas mangkat, cat ka jati niskala, nir rupa nir pareka, nir sangsaya nir swarga.
Apan luput nirmala, apan mtu hilang tan hana, mtu hilang tanpa karana, mtu hilang tanpa kamuwahhan, mtu hilang tanpa kajajadyan, mtu hilang tan hana,
tidak suka tidak duka, tidak di bawah tidak di atas. Jika harus mati, sempurnalah dia.
Dari sana telah lama pergi, lalu naik ke jatiniskala. Tidak berupa tidak berbentuk, tidak sengsara tidak bahagia. Karena terbebas dari kesucian, karena muncul lalu meng hilang tidak ada, keluar menghilang tanpa sebab, keluar menghilang tanpa perubahan, keluar menghilang tanpa kejadian, keluar menghilang tanpa bekas,
[30]
Pu // pada ngaranya. Apan prang nirmala, apan nolasa sadakala, apan sang manon mtu hilang tan hana, apan sang manon mtu hilang tanpa sarira, apan sa(ng) manon mtu hilang tanpa karana, apan sa(ng) manon mtu hilang tanpa kahanan,
Matangyan tan katuduh ku sang manon, Lamun kaiyatnaka sanghiyang mingt. Haywa lupa sang manon tanpa dora,
sama // saja artinya. Sebab perang (adalah) suci, sebab lenyap seperti sediakala, sebab Sang Manon keluar menghilang tanpa wujud, sebab Sang Manon keluar menghilang tanpa jasad, sebab Sang Manon keluar menghilang tanpa sebab, sebab Sang Manon keluar menghilang tanpa tempat tinggal. Oleh karena itu tidak tertebak keberadaan Sang Manon.
Seandainya dapat terpahami Sang Hyang Minge, jangan lah melupakan Sang Manon tanpa sebab.
Jika bersikap demikian,
[31]
lamun kasikp ning nyanarada. Sang manon lain pangkat, laku ku sang manon. leupang teu kajeueur tonggong, datang teu kajeueung beungeut.
I yata katmu pangkat, sanghyang kala kareupat, lakar ngaraning bwana, pata ngaraning bnr, linglang laling lngnyp, tan kasurkran deneng sukr.
Apan mtu hilang tan hana ti sarira, apan nolas sadakala, teka mtu hilang ti sarira. Matangyan tan katuduh (ha) ku sang manon.
Sang Manon bukan sesuatu yang bergerak, perilaku Sang Manon, pergi tidak tampak punggung, datang tidak kelihatan wajah.
Seandainya ingin bertemu jasad, Sang Hyang Kala berja lan, asal artinya dunia, pata artinya ke benaran, hilang lenyap. Tidak ada terhalangi oleh kesu karan. Karena ke luar lalu menghilang, tidak ada dalam diri, karena lenyap seperti sediakala, hingga keluar lenyap dari dalam diri. Itulah sebabnya tidak tertunjuk oleh Sang Manon.
[32]
ari da // hdap tan tmahan hdap, ingat tan t .............. mtu padm mtu hilang, Nola(s) sadakala ................................./ Nya ageus sang manon, Nu dipuja lupu(t) tina ke .............. / ....................... pa matana, Liput warahhakn maring panggara,
Adapun // hdap tidak mengakibatkan hdap. Sadar tidak mengakibatkan ...... (?), Kaluar pada kaluar hilang Lenyap seperti sediakala Seleseai sudah sang manon Yang dipuja terhidsari dari ..... (?) ................ pa matana (?)Terhindar dari yanh aka dididik sampai panggara (?) sampai
[33]
................ ya ............ ya ........./............... (hi)lang ti sarira
Apan urung-urungan (1) ing wuwus, Ta ka .......... Ingt tan tutur padm .Teu hilang ti sarira, Ba .......... tanpa hedap,
Ya ............. ya ........./Nbukankah gagak akhirnya ta ka (?) ingat tanpa berkata, tidak sirna dari diri sendiri, ba (?) ............... tanpa hdap, bayu tidak ada  //
[34]
Bayu tan ha (na) ..................... // p, Tunggal pada masah ngaranya, (tan) tan wnang dibayaan.
Agung tan kwanangan linongngan, Alit tan kwang tinabeuhan, Tan kna di raga, Ja purah ngawargha, Kena hurip ning jagat. Adoh lan ikang bwana, Sanghyang bayu, Sanghyang hurip jati, sang sakti bwana, sang kilir desa, sa(ng) bwana sakti, nu wnang dipiadlan, dipajar hurip bwana, kajayaan ning desa.
Nu wnang dipiadlan,
beraneka tetapi artinya satu, tidak boleh ditakuti.
Besar tidak boleh dikurangi, kecil tidak boleh ditambah. Tidak boleh dilayani, sebab tugasnya melayani, karena kehidupan di dunia.
Jauh dengan jagat raya, Sang Hyang Bayu, Sang Hyang Hurip Jati, Sang Hyang Sakti Bwana, Sang Ki lir Desa, Sang Bwana Sakti, yang dapat diandalkan, katanya hidup (di) dunia untuk kejayaan desa.
Yang dapat diandalkan,

[35]
ku hyang lawan dewata, ya sanghyang bayu, nu tugng nu langgng.
Hurip ning kaler, hurip ning kidul, hurip ning kulon, hu-rip ning wetan, hurip misor miduhur, hurip ning ka ka-beh. Wnang ngajuput hurip ning jagat.
Sanghyang bayu sakti, sanghyang bayu wisesa, pada wisesa sanghyang bayu, ja langgng ni tutur, mo beunang di warna, ja seda ja purah, ngingu mireungeuh.
Ya sanghyang bayu, ya sanghyang mingt, pada saktinya.
oleh hyang dan dewata, ialah Sang Hyang Bayu, yang kekal abadi.
Kehidupan di utara, kehidupan di selatan, kehidupan di barat, kehidupan di timur, kehidupan di bawah di atas, kehidupan kita semua. Dapat mengambil kehidupan di dunia.
Sanghyang Bayu Sakti, Sanghyang Bayu Wisesa. sama-sa ma sempurna Sang Hyang Bayu, sebab kekal dalam ucap an, tidak dapat dibentuk, sebab sempurna, sebab yang memelihara dan yang mengetahui.
Itulah Sang Hyang Bayu, (dan) itulah Sang Hyang Minget, yang sama-sama sakti.
[36]
Tutur // nahan ta(n)pa lupa da ngaranya, guna sanghyang tutur ngaranya.
Kari(n)ding kubang, gobong honghong, taleot bubu, litanghas samangta guna, sanghyang bayu ngaranya.
Haywa karaktan ning tutur, ngarannya ma bayu. Haywa pinituturran, nyana pada tanghi, ingtakna ning tutur, yatna di jati di maneh, ingt piwwatna carita, wwat ning sang manon,  ingt di panyipat na bwana. Lunga sanghyang carita, //
Ucapan ini tanpa kelupaan namanya, manfaat Sang Hyang Tutur namanya.
Karinding kubang, gobong honghong, taleot bubu, li-tanghas semua itu berguna, Sang Hyang Bayu namanya.
Janganlah dikuasai oleh ucapan, namanya mabayu. Janganlah ikut-ikutan, mereka sama-sama bangun, hen daklah ingat kepada nasihatnya, hati-hatilah pada diri sendiri, ingatlah kepada persembahan, persembahan ke pada Sang Manon,  ingatlah akan sifat-sifat dunia.
[37]
pamner rat kabeh, tan kawukaran rasanya, padang tan kasuluhhan, ingt di wwat ning bnr.
Ya pawks nu dipajar, jati tanpa juti, nu dipajar ta katuduhhan,
ya tanya na pada,  padanya ri utama, pada ngaranya.
Haywa patupang swera, ulah sabda lawan abk, //o//
Nihan siksa sanghyang/darma. Haywa pratama, haywa umangn-angn, haywa nuduh sanghyang katuduhan,
Berjalanlah Sang Hyang Carita, // Pembimbing kebenar an bagi seluruh manusia, tanpa kesukaran, terang tanpa disinari, ingat kepada perbuatan yang benar.
Ya akhirnya yang disebut, kebenaran tanpa penghianat an, yang disebut tidak dituduh, sama-sama bertanya, semuanya utama, sama saja artinya. Jangan lah saling bersilat lidah, jangan berkata sambil ma rah. I I O //
Inilah ajaran Sang Hyang Darma. Janganlah mengingin kan keunggulan, janganlah berangan-angan, janganlah menuduh Sang Hyang Katucuhan,
[38]
haywa na tapa ngeusi [sa] ngaranya.
Ari ngarana peuting, pada ngaranya beurang, samakana ta sira, ingttakna sanghyang carita. Ingtakna lalakon, sanghyang mingt na kalakar rpat, lakar ma bwana, pat lunga sanghyang carita. Nihan / tanpa kasukran, tanpa hdap tanpa reungeu, hana ta sanghyang biheung, seda moha palanggng ning tuthur, langgng ning hdap.
It(i) jati kapageuh, kajayaan ning bwana, ya na kajayaan haji,
artinya janganlah bertapa terus menerus.
Adapun yang namanya malam, sama saja artinya deng an siang. Demikian pula dia, senantiasa ingat kepada Sang Hyang Carita, senantiasa ingat kepada cerita, Sang Hyang Minget pada bagian keempat, waktu di dunia, lalu tiba-tiba pergilah Sang Hyang Carita.
Demikianlah tanpa kesulitan, tanpa hdap tanpa pende ngaran, adalah Sang Hyang Biheung, moksa sempurna yang menyebabkan keabadian nasihat, abadi dalam hdap.
Inilah pangkal keteguhan, kejayaan di dunia, yaitu dalam kejayaan pemimpin,
[39]
tan molah // tan mdr.
Samangkana ta sang pitutur, ali(t) sang manon, yata sang hyang mingt, ingt di wwatna sang manon ingt di wwatna bayu, ingt di wwatna tutur.
Inyana kajayaan haji, kajayaan ning bwana, ya ingt-ingt di lunga sanghyang carita.
Haywa kawarna ning kang tutur, kawarna ning kang hdap. I(n)yana / pamageuh desa, i(n)yana sanghyang cari ta, ya sanghyang mengt, nu ngengt kna kajayaan ni(ng) bwana,
tidak berubah // tidak bergerak.
Demikianlah Sang Pitutur, wujud halus Sang Manon, yai tu Sang Hyang Minget, ingat kepada perbuatan Sang Ma non, ingat kepada perbuatan bayu, ingat kepada pembe ri nasihat.
Itulah sebagai kejayaan pemimpin, kejayaan di dunia, ya ingatlah akan perjalanan Sang Hyang Carita.
Janganlah terpengaruh oleh nasihat, terpengaruh oleh hdap. Itulah penguat daerah, ialah Sang Hyang Carita, yaitu Sang Hyang Menget, yang memperingatkan kepa da kejayaan di dunia,
[40]
da tan pawkas luput ning tunggal, ya hateu ya hengan, ya luput ni ajnyana, ya luput ............. -u tu rarasan, //o//
suptapada ngaranya. Ini pakeun sakali mati, pakeun / .............................,, mulih ka jati ni- [ng] skala, pakeunna ninggalkeun buwana, lawan sarira, pakeun .......  / pakeun mikahilang tanpa reka metu hilang tanpa kamuwah,
Sebab  tanpa bekas bebas dari ketunggalan, ya tidak ya terbatas, ya terhindar dari ilmu pengetahuan, ya terhin dar dari perasaan, //0//
suptapada artinya. Ini untuk sekali mati, untuk ... pulang ke asal dunia kini, untuk meninggalkan dunia,dan diri sendiri, untuk........... untuk melenyapkan tanpa direka. Keluar menghilang tanpa berulang,
[41]
metu hilang tanpa kahanan. Inya hana sanghyang hann- teu, nir bumi nir sasaya, nir bwana nir ika, .............. ngaranya tinan rehe sadakala, tina hateu sadakala, sang ka ti biheung .......... ang tka hanteu sarira Tan i sor, tan i luhur, tan asorga tan apa ...........  sari, tan amanusa tan adewata, tan apanas tan atiis.
keluar menghilang tanpa tempat tinggal. Oleh sebab itu ada yang disebut Sang Hyang Hanteu, tanpa bumi tanpa keragu-raguan, tanpa dunia tanpa semuanya itu, ...........  artinya, dibuatnya sepi seperti sediakala, dari ketidak- beradaan seperti sediakala, berasal dari ketidaktentuan, datang tidak dari diri sendiri. Tidak di bawah tidak di atas, tidak ada sorga tanpa ... sari (?), tidak ada manusia tidak ada dewata, tidak ada panas tidak ada dingin.
[42]
Apan nyawa //.........  siwa buda, pasakanan janma, sarwwe sato atumuwuh, sawa.. rumangkang rumingkang, satwa it(i) mangrupa kre.
Mula ning pati, mula ning hurip, mula ning sang / manon. Mula ning tutur, mula ning hdap, mula ni(ng)) sabda,  mula ning bayu, mula ni(ng) keuna mangraga, Basa hanteu na kahanan, hanteu nu mikahanan, masana hanteu nu nyeueung,
Sebab nyawa //.......,.. Siwa Buda, asal-mula penjelmaan, berbagai binatang dan tumbuhan, sawa(?) ... yang hidup bergerak, binatang berupa kera. Asal-mula kematian, asal-mula kehidupan, asal-mula Sang Manon, asal-mula nasihat, asal-mula hdap, asal-mula sabda, asal-mula bayu, asal-mula terhinggapi nafsu birahi, Tatkala belum ada tempat tinggal, tidak (ada) yang menempati, pada saat tidak (ada) yang melihat, tidak ada yang terlihat. //
[43]
hanteu nu kajeu- // (eung), Masana hanteu nu nuduh. hanteu nu katuduh, masana jati tanpa kahanan, /0/ masana carek lain .......................  lain carek, masana sabda lain sabda. masana satiling ning ajnvana-
Carek- [a] na tmn, ah / .................................., tanpa rupa tanpa kahanan, hanteu jeueungngeunnana. Aing dek ngayuga bumi,........................ i bwana, breh lmah herang, para ca- [c] diga manik.
Pada waktu tidak (ada) yang menuduh, tidak ada yang tertuduh. Pada mulanya tanpa tempat tinggal. //O// Pa da saat berbicara bukan ........ bukan berbicara. Pada waktu berkata bukan perkataan, pada waktu semua ujaran berupa ilmu pengetahuan.
Perkataannya benar, tanpa rupa tanpa tempat tiggal, bu kan untuk dilihatnya. Aku akan menciptakan bumi, .................. di dunia, tampaklah tanah yang mengkilap, penuh dengan permata. Perkataannya benar,
[44]
ah//  tunggal, sebawana sanghyang tunggal, hurung herang mangbang caang, murub mucar beurang sadakala, /  gu miguna, sanghyang hantiga, koneng sanghyang hantiga, jadi batara mahadewa, hejo sanghyang hantiga, jadi batara wisnu, putih sanghyang hantiga, jadi batara issora, cai darah sanghyang hantiga, jadi batara brahma, hyang mahadewa hdap, wisnu bayu.
Isorra sabda,
Ah // ............ Sang Hyang Tunggal, pancaran sinar Sang Hyang Tunggal, terang benderang kemerah-merahan, bersinar kemilau bagaikan senantiasa siang, ......... gunanya, Sang Hyang Hantiga, kuning Sang Hyang Hanti ga, menjadi Batara Mahadewa, hijau Sang Hyang Han tiga, menjadi Batara Wisnu, putih Sang Hyang Hantiga, menjadi Batara Isora, air dan darah Sang Hyang Hantiga, menjadi Batara Brahma. Hyang Mahadewa adalah hdap, Wisnu adalah bayu.
 isora (adalah) sabda
[45]
Brahma da//....... (i)nya guna na sanghyang tu(ng)gal, yata basana hdap herang, hnang langgng tugng, tuturnya paramarata.
inya guna na sanghyang tu(ng)gal, inya la(ng)gng ning hdap ngaranya.
Ya sabda tata basa, guru basa ba  /..... dasa sila, kosop been tejeh, atong teuang guru lagu, suka sila sa- /...........
Inya guna na sanghyang tu(ng)gal, inya la(ng)gng ning sabda ngaranya. inya guna na sanghyang tu(ng)gal. //
Brahma adalah da//..... Itulah tugas Sang Hyang Tunggal, yai tu tatkala berada dalam hdap yang bening, hening kekal abadi, perkataannya kebenaran yang sempurna.
Itulah tugas Sang Hyang Tunggal,  yaitu keabadian hdap namanya.
Sabda itu adalah aturan berbahasa, guru bahasa .... dasa sila, kasop been tejeh (?), atong teuang (?) guru lagu, ber budi luhur...  Itulah tugas Sang Hyang Tunggal Yaitu ke abadian sabda namanya, Itulah tugas Sang Hyang Tunggal. //
[46]
n wurungngan sangkan trasna, pangrpkna kaleupaseun, nir sangsangya nir sang deha, nir trasna nir ajnyana, hatosa / sadakala, langgng sadakala, tan molah tan midr, sanghyang hdap bnr tmn. //
//o// Tlasi nulis ring sida carita, pun. //
Sia-sia supaya ikut, Kegagalan untuk mencapai kelepas an, tidak menderita tanpa Sang Deha,  tidak tertarik tan pa ilmu pengetahuan, selesai seperti sediakala,  selalu kekal abadi, tidak berubah tidak bergerak, Sang Hyang Hdap benar sekali. /

Berikut Naskah yang ditransliterasi ke dalam Bahasa Indonesia

[01]
// o// Ndh ujarrakna wwa ni kaidr ku lupa. Katutupan ku si lupa, apanya ning [ng] amingt. Kasilib ka siliptkeun, ku mala jati ning raga. Kna ku tutur ning jagat, malapat di sarira. Suptapada ngaranya turu, jagra ngaranya tanghi. Yata ingtakna ring sangng amitutur, memehnya ring atu-ru, suptapada ngaranya. Ari pinh ari hetas, kna ku mala naraka,

//0// Ini ucapan orang-orang yang tenggelam dalam ketidaksadaran. Tertutup oleh kealpaan, karena mereka (dalam keadaan) tidak sadar, terlangkahi tersembunyikan, oleh pangkal kenistaan pada badan. Terpengaruhi oleh cerita-cerita dunia, membayangi dalam diri. Suptapada namanya tidur, jagra namanya jaga. Itulah yang harus diingat bagi siapapun yang berucap, menjelang tidur suptapada namanya. Jika tidur maka putus, terkena oleh nista neraka,

[02]
kna ku mala // na tutur, malanang raka. Lipi lupa di jati di maneh, hilang na tutur yyatna. Ja leungit na kapa geuhan, kasaputan (ku) ikang lupa, kaparingkus ku ikang tutur,  lupa di jati di maneh pun.
Haywa tuturaknang ri, suptapada ngaranya turu, jagra ngaranya tanghi. Prayat- nakna ring sang atapa pun, ku sang awruh ring tapa. Tan adoh ring sarira pun papa, na rasa den tan enak [a] den ta(n) turu. Sangng awruh ri carita,

terkena oleh noda// ucapan, (dan) nista neraka. Pangkal kelupaan pada diri sendiri, Penyebab lenyapnya segala ucapan yang sesungguhnya, hilang dalam keteguhan, tertutup oleh kelupaan, terikat oleh yang diucapkan, lupa pada jati diri sendiri. Janganlah hal itu diikuti! Suptapada artinya tidur, jagra artinya jaga. Hati-hatilah kepa da siapapun yang hendak bertapa, bertalian dengan aturan-aturan bertapa, (karena) tidak jauh dari diri kita juga, dosa itu dirasakan tidak enak (sehingga) mengganggu tidur. Yang mengetahui cerita,

[03]
wruh // di carita niskala. Ja mo wruh di suptapada, ja lipi lupa di rasa, kna ku mala ning tutur. Tan jagra tan ta-nghi, ka sangkala tutur lupa, kna ku pangikt [h] mala, lipi di jati di maneh.
Sarp urang turu, ngaranya suptapada. Pada ngaranya beurang, supta ngaranya peuting, rbt pteng pwek mo-leng.  Lipi lupa di jati di maneh, katutupan ku si lupa, kaidr ku malaikt.
Ari pada ngaranya,

tahu // tentang cerita alam gaib, tidak jaga tidak juga bangun. Tahu penyebab kelupaan, terkena oleh jeratan dosa. Lupa pada jati diri sendiri.
Begitu kita tidur, itulah yang namanya suptapada. Pada artinya siang, supta artinya malam, gelap gulita. Tidak ingat kepada jati diri sendiri, tertutup oleh kelupaan, terkelilingi oleh lingkaran dosa. Adapun pada artinya,

[04]
rp nyah rp nyah, nyangnyang rasana.
Yyatna sanghyang carita! Prayatna ulah tuluy peureum! Aplu pada kerek / mo [h] pwehhan, kaidr ku ikang tutur. Kabawa ku bayu, ya mala na bayu ngaranya.

Haywa praya tnakna, ku mala na ngaranya, ning apada lupa ngaranya. Kasa puting kalimadra, ngi(m)pi ti geu san ngi(m)pi, [h] luput ingt na beunang nyaho pun. Neut hudang breusih, rasakna di sanghyang kattgan. Merem melek merem melek, senang rasanya.

Camkanlah Sang Hyang Carita!  Hati-hatilah jangan sampai menutup mata! Apalagi tidur mendengkur, sampai-sampai tak ingat waktu, terpesona oleh cerita, terbawa oleh kekuatan. Itulah yang namanya noda kekuatan.

Hendaklah jangan terperdaya, oleh yang namanya noda, jika sama-sama lupa namanya, tertutup oleh kalimadra, mimpi dari sumber impian, hilanglah segala pengetahuan yang telah dimiliki.
Jika bangun akan terasa pulih, yang akan terasa dalam Sang Hyang Ketetegan.

[05]
Hana ta karwa ni bayu nuhir rahina kulm, nu tumapa [h] dyiwang-awang, ta bayu ya ganal ning bayu, alit ning bayu ya di sarira. Ya pananyaan kaalit ning bayu, kabujanggaan ning bayu, kawisesaan (n)ing bayu, ya sanghyang, pattgan. Ya sanghya(ng) kasatyan, kapramanaan ning bayu, ngara nya sanghyang warga, sanghyang bayu wisesa, sanghyang bayu si hurip, sanghyang bayu sangkara, sanghyang bayu sakrati, bagawat saseda tapa.

Adalah pengertian bayu yang kedua, yang menjelma siang (dan) malam, yang nampak di angkasa raya, itulah wujud kasar tentang bayu. Bayu yang halus berada pada diri sendiri. Bila hendak bertanya tentang halusnya bayu, keagungan tentang bayu, keunggulan tentang bayu, yaitu Sang Hyang Pangan, Sang Hyang Kasatyan. Sang Hyang Kapramanaan Bayu, artinya Sang Hyang Bayu Wisesa, Sanghyang Bayu Sihurip, Sang Hyang Bayu Sangkara, Sanghyang Bayu Sakrati yang bertapa sempurna.

[06]
sanghyang bayu tiga jnyana ti tngah.Kamitme kasedaan kasaktyan, di sanghyang bayu wisesa. Wahye ti ke(n)ca byantara ti katuhu, dora mati reujeung, tapk pama sska.
Sanghyang pananyaan di sarira. Pangasuh sanghyang cari ta, pattgan di sanghyang pananyaan, na magahhan di sari ra. Sing sakahyunya, nanya ka sanghyang tiga jnyana.

Sanghyang Bayu Wahye di sebelah kiri, Bayu Byantara di sebelah kanan, Sanghyang Bayu Tiga J nyana di tengah. Sebabnya kesempurnaan dan kesaktian, ada pada Sang hyang Bayu Wisesa. Wahye dari sebelah kiri, Byantara dari sebelah kanan, (merupakan) gerbang kematian ber sama, perbatasan yang sangat menyesakkan.
Sanghyang Pananyaan ada pada diri sendiri, yang membimbing Sang Hyang Carita, tempat meyakinkan Sang Hyang Pananyaan, hal itu sudah tersedia pada diri sendiri. Segala kebaikan yang diinginkan, bertanyalah kepada Sang Hyang Tiga Jnyana.

[07]
Ja hala ja hayuna, ja sorgana ja pawana, nanya ka sang-hyang pattgan. Hana ta kai ru(n)tuh, ka mana puhuna,  wa ma ka hilir congona, da mangakang be, ka girang congona. Hana ta kayu satugl di jalan, wa dipineuhkeun disamadakeun,

Baik kebohongan maupun kebenaran, sorga dan kesucian, bertanyalah kepada Sang Hyang Pattgan. Adalah pohon kayu roboh, kemanakah pangkalnya, ke hilir ujungnya, maka ujungnya ke hilir, ke hulu ujungnya yang lain. Kita boleh berbicara, tak boleh diam saja, tetapi jangan bersuara keras. Tidur dan berjalan, mandi dan bersuci, kemudian ke luar lalu tidur. Adalah sepotong kayu di jalan, direbahkan ditegakkan,

[08]
ba ditajeurkeun tu dihalangkeun na dg prang kita, ba bayu alah kita, diibaratna sarba kumilip, gajah singha rimong barwang, Ibu sapi badak [a] lacan. Haywa wdi alah kna satru.
//o// Ini sanghyang kattgan sing parata, na pati ya na hurip, hala hayu ya tngeuh kul kuci. Prang kanonton ta hayu, rajnya ya adoh katon hala, ya tan katon sanghyang hurip hala.
Nihan kayatnakna ngawarahan,

diberdirikan untuk dihalangkan, dipalangkan pada waktu kita perang, tatkala kekuatan kita (akan) kalah. Seperti nya semua bergerak, gajah singa macan beruang, kerbau sapi badak lasun. Jangan takut kalah oleh musuh! //0//

Kuasailah Sang Hyang Katetegan ini ! Baik dalam kematian maupun dalam kehidupan, kejahatan kebaikan kerenda han hati. Berperang itu tampaknya baik, tetapi hendak nya dijauhi, (karena) jelas keburukannya, hal itu tidak tersirat dalam Sang Hyang Huriphala. Inilah yang harus benar-benar diperhatikan dalam mendidik! //

[09]
Ki ja katon na prang alah. Ya madi wni alah agm, tak- a tak a mangko salah inagm. Bah rupanya bayu, ta pada-pada ya salah. Wa bayu jaya, satru alah ku kita.
Kadatangan beja, wam carut da pilih aya pilih, hamo ujar jaga, ba tuhu tadang lagas.
Wa hateu kasuguhhahhanann, da malaku tja, ya din bawakna beja, ba waya meunang, wa kasuguhannana,

Sebab terlihat ketika perang (akan) kalah. Ya jangan berani memegang pundak, nanti salah yang dipegang. Agaknya jika hujan terjadi angin, sama-sama salah.Angin menang, musuh kalah oleh kita.
Mendapat kabar bahwa  tak usah memilih-milih. Jangan harap dikisahkan kelak, karena setia maju berperang, Karena tidak bersungguh-sungguh, sebab berjalan sampai tiba, yang akan dibawakan berita, berita tentang kemenangan. Karena tidak memperoleh manfaat,

[10]
Da//aya prtiwi, hanteu pitatanggungnganeunnana. Aing dek a ngayuga akasa, tka breh aya akasa, di bwana mteu u sakeng tan hana. Anggeus ta rp pwak katuruban ku akasa. Ah carek- a na tmn pwak a. Aing dek [a] ngayuga wulan, wentang aditya, ngeusyan akasa. Anggeus ta breh waya wulan, wentang aditya, mt- eu u sakeng tan hana. Wulan ti barat,

Sebab ada prtiwi, hilanglah yang harus dipertanggung-jawabkannya. Aku akan menciptakan angkasa, datang dan tampaklah angkasa, di jagat raya (yang) keluar dari (yang) tidak ada. Setelah itu gelaplah tertutupi oleh angkasa. Ah alangkah gelapnya! Aku akan menciptakan bulan, bintang matahari, pengisi angkasa. Setelah itu tampaklah ada bulan,  bintang mata hari, keluar dari yang tidak ada. Bulan dari sebelah barat, //

[11]
a- // ditya ti wetan. Ageus ta ray beurang cangang. Ti inya mana na tuha na lmah, mana [n] na akasa. Ti inya mana na tuha, na peuting mana na beurang.
Carek- [a] na tmn anggeus waya, na bumi bwana, aya lmah aya akasa, aya beurang aya peuting, hanteu pieusyi eunnana. Aing dek [a] ngayuga raga, ngeusyi(a)n bwana. Ageus ta breh [t] aya raga di bwana,

matahari dari sebelah timur. Setelah itu datanglah siang te rang. Dari sana asal-mulanya tanah, dan adanya ang kasa. Dari sanalah asal-mulanya malam, dan adanya si ang. Katanya sejak itu benar-benar sudah ada, dunia dan jagat raya, ada tanah ada angkasa, ada siang ada malam, tetapi tidak ada bakal pengisinya.
Aku akan menciptakan mahluk, (untuk) pengisi dunia. Setelah itu tampaklah ada mahluk di jagat raya, keluar dari (yang) tidak ada. //

[12]
mtu  sakeng tan hana. Anggeus ta [saup] asup ni tmn mangraga, ti inya mulana mangraga, mulana ngahanan di sarira.

Carek a na tmn hade teuing, kehna urang aya di raga. Carek [a na tmn barang hade, kenna urang aya di raga, ja keuna ku suka duka, keuna ku na hweyo ponyo, keuna ku na  lapar warg, keuna ku na pati hurip.

Lamuning heubeul mangraga, aing dek pulang ngahusir,
Setelah itu sungguh masuklah roh. Dari situ asal-mulanya kehidupan, asalnya (roh) bertempat di dalam diri kita.

Katanya sungguh sangat baik, jika (roh) kita berada da- lam diri. Katanya sungguh sesuatu yang baik, jika roh kita berada dalam diri, terkena oleh suka dan duka, ter kena oleh kelahapan, terkena oleh kekenyangan, dan terkena oleh mati dan hidup. Jika telah lama hidup, aku akan kembali pergi,

[13]
jati//diri ti juti, ngahusir niskala, diri ti sakala, anggeus ta masana, tmn eukeur mangraga.
Boca kesang dipaut ku ti katuhu, dikepeskeun ka kidul, breh jadi laut harus. Dipaut ku ti kecanyca, dikepeskeun ka kenyca, breh laut leuleuy.
Anggeus ta reur tutul, boc cimataing, breh jadi cai ngalwalwahan,

diri sendiri//dari kehidupan dunia, menuju keabadian diri, dari kefanaan. Telah habis masanya, berada dalam kehidupan. Jiwa ditarik dari yang kanan, dikibaskan ke sebelah sela tan, tampaklah laut yang bergelombang. Ditarik dari yang kiri, dikibaskan ke kiri, tampaklah laut yang tenang.
Setelah itu menetes air mataku, lalu tampaklah menjadi air sungai, yang mengalir ke laut. //

[14]
nujang ka /ka laut. // Anggeus ta srot nyiduh ka cai, jadi budah cai. Ti inya mana na, ayana laut ayana cai, gunana tmn sageusna mangraga. Ti inya lwasna tmn ninggalkeun raga,  ti inya barosokna paeh raga ta disakala, nyangsang di sanghyang pretiwi.


Ti inya mulana urang keuna ku paeh, dipanghulukeun ku na tmn. Anggeus ta rek [a] disoryeng raga, ta ku na tmn. Carek- [a]na tmn,

Setelah itu meludah ke air, menjadilah busa air. Dari sa nalah asal-muasal, adanya laut adanya air, yang sangat berguna setelah ada kehidupan. Dari sana sangat lama meninggalkan jasad, dari sana lalu matilah jasad di dunia, dibuang menyangkut di bumi.
Dari sanalah asal-mulanya kita kena oleh kematian, yang didahului oleh kebenaran.Setelah itu akan dilihat jasad, oleh kejujurannya. Apakah jujur atau tidak,

[15]
hanteu // si kamulyanana. Hanteu aing na tmn,  taruana raga. Ta breh cangra corengcang, bitan nara panyirwan, calpong kosong, bitan bade kosong.
Mata tan meunang nyeueung, ceuli tan m(eu)nang ngade-nge, sungut mo bisa nyarek [a], awak [a] hamo bisa usik [a]. Hanteu aing ja, hanteu jeueungngeunnana, hanteu na tmn ta, hanteu si kamulyanana, kena karah carekna tmn.

karena // kemulyaannya. Jangan merasa benar sendiri, (karena) taruhannya diri kita (sendiri). Tampaklah terang lengang, seperti rumah lebah, kosong melompong, ba-gaikan pandangan hampa.
Mata tidak boleh melihat,telinga tidak boleh mende- ngar,  mulut tidak bisa bicara, badan tidak bisa bergerak. Jika bukan bagian sendiri,bukan hak untuk dilihatnya, bu kan untuk kemulyaannya, karena perkataannya benar. //

[16]
Hanteu nu ngayuga aing, hanteu nu manggawe aing. Aing ngangaranan maneh, sanghyang raga dewata. Suing anga ranan maneh, sanghyang raga dewata, ngaran ning dewata oge.
Anggeus ta kadenge, carek- [a] / na kuna tmn. Carek- na tmn,  sya bayu sabda hdap. Majar maneh beda, majar ma neh sakti, ja maneh dewata. Carek na tmn, mana seda, mana sakti, mana dewata.

Tidak ada yang menjadikan aku, Tidak ada yang men ciptakan aku. Aku menamai diri sendiri,Sang Hyang Raga Dewata. Mengapa menamakan diri sendiri, sebagai Sang Hyang Raga Dewata Karena nama dewata juga.
Setelah itu terdengarlah ucapan sesungguhnya, perkata an yang benar, bahwa dia adalah bayu sabda hdap. Kata nya dirinya berbeda, katanya dirinya sakti, karena diri nya dewata. Ucapannya senantiasa benar, itulah sebab nya sempurna, itulah sebabnya sakti, itulah sebabnya dewata.

[17]
Ku nga tapa eusieunnana, beunangngeung ngayuga bumi bwana, lamunna di maka paeh raga. Aing dek [a] ngeusyi-an inya, bayu sabda hdap, tka breh waya, bayu sabda hdap, mteuu sangkeng tan hana. Anggeus ta raga ta usik [a], nyah beunta neut hudang, rek a nilik  maneh. Carek bayu sabda, hdap, ta ah rampes teuing, keh aing ini sakini. Majar maneh seda, majar maneh sakti.

Dengan bertapa untuk mengisi dunia. Dapat mencipta kan bumi di jagat raya, jika demikian matilah raga. Aku akan mengisinya, dengan bayu sabda hdap, hingga tampaklah nyata, bayu sabda hdap,  ke luar dari ketidakadaan. Setelah raga bergerak, mata membuka lalu bangun,ingin melihat diri sendiri. Perkataanya berupa bayu sabda hdap, silakan datang dengan senang hati, aku ini demiki- anlah adanya. Katanya kamu sempurna, katanya kamu sakti. //

[18]
Ha tuhu bisti, na prang ta ma bisti. Nagnan prang alah, mtu [da] hayu [ba] akeh lacan [wa]. Haseup sanghyang hurip nungkup, ya agem jariji numpak [a] tngh. Silana tan alah, ya ageus majar iji. Hana teng ngadg kna imah, paeh ana kbo, ja wa mtu da hayu, mtu ba paeh anak lalaki.
Ja / kita ngarasakeun nu gring, mtu [ba] banaspati ning awang-awang, tawurna beuleum hurang hayu,

Sesungguhnya kesetiaan yang abadi. Bertahan jika kalah perang, lalu keluar kebaikan yang banyak. Asap kehidup an menutup dan menggenggam jari-jari. Kebiasaannya tidak kalah selesailah. Jika ada yang mendirikan rumah, sembelihlah anak ker bau, agar memperoleh keselamatan, agar anak lelaki yang lahir tidak menjadi korban. Kalau kita merasakan sakit,  keluarlah banaspati dari angkasa, sesajinya udang bakar yang baik,

[19]
lauk [a] asak // atah hayam, beureum kuning sajina. Mtu dora banas- [a] pati lmah, warna sajina [wa] putih sajina. Makana taya sanghyang bayu, ja juru tanghi. Sing saka-paranya, ageung madt.
[ha] Haywa mupungkur sanghyang bayu, mu pungkur sanghyang hurip, mupungkur sanghyang kasyewanan, [i] ya sanghyang kajayaan. Sanghyang Jaya syewana, nu hurip dina syewana.
Samangkana ta ikang, sanghyang kajayaan, ikan matang dan ayam mentah, berwarna merah kuning sesajinya. Keluarlah dari lokasi pintu banaspati, sesaji nya berwarna putih.

Sebabnya tidak ada Sang Hyang Bayu, karena menjadi tukang membangunkan. Wilayah jelajahnya, begitu luas dan padat. Janganlah mengingkari Sang Hyang Bayu, me ngingkari Sang Hyang Hurip, mengingkari Sang Hyang Si wa. Karena mereka itu Sang Hyang Kajayaan. Sang Hyang Jayasyewana, yang hidup di tempat Siwa. Demikianlah mengenai, Sang Hyang Kajayaan, yang me- melihara jagat raya.

[20]
nu ngasuh ikang bwana, dibeunang [ngi] ngayuga bwana, pahi paya dewatana, dina kapapaan sang bwana, dewa tana dina kaswa(r)gaan, batara guru dewatana, di laut batara baruna, dewatana di jro ning sapatala, nusyala-rang dewatana. Ayeuna ma aya pidayeuhhanneunana, pidewataeunnana di bwana. Anggeus ta ti inya,

karena kamu hasil ciptaan di jagat raya, termasuk segala kesuciannya, pada penderitaan di dunia, kesuciannya di surga, kesucian Batara Guru, di laut Batara Baruna, ke suciannya di dalam Saptapatala, kesucian Nusyalarang. Kini telah ada bakal negara, bakal pemimpin di dunia. Se telah itu terjadi, maka benar-benar pergi meninggalkan, //

[21]
na tmen mangkat ninggalkeun, na para dewata kabeh, ka manggung batara guru, ka yuga sanghyang tugal, angkuk [a] dina kasorgaan, na batara guru, dina brahma wisnu, iswarra mahadewa.
Siwah carek a na tmn, ayeuna ma ageus a waya, pidewa taeunnana, dibeunangngi ngayuga bumi bwana, kahan dap ka jro sapatala, batara basuki sang naga raja, ka- laut batara baruna. Ayeuna ma ppk a nuh aya dewata. //

maka semua dewata, ke tempat Batara Guru, kepada hasil ciptaan Sang Hyang Tunggal, bertempat di dalam surga, tempat Batara Guru, tempat Brahma Wisnu, Iswara dan Mahadewa.
Benar-benar ucapannya Siwa, Kini sudah saatnya, bakal pemimpin, hasil ciptaan di dunia, ke bawah ke dalam Saptapatala, Batara Basuki Sang Nagaraja, ke laut Batara Baruna. Kini telah lengkap penguasanya. //

[22]
Ja sya yuga aing,  ja sya gaway aing. Sya hdap mana, meu nang ngahdap ku ngaing. Sya sabda mana, meunang nya bda ku ngaing. J a sya yuga aing.
Carek [a] na raga dewata, na naha ngaranna eta, rumong yap leungyap, tanpa rupa, tanpa raga, hateu kajeueung.
Carek- [a] na tmn, rupa reka ku waya. Ja aing nu ngayu ga tan kayuga, ja aing nu digawe tan kapigawe, ja aing nu diguna tan kapiguna,

Karena dia yang menciptakanku, karena dia yang mem buatku. Setiap yang dia rasakan, dapat aku rasakan. Seti ap yang dia katakan, dapat aku katakan. Karena dia pen ciptaku.
Tanya Raga Dewata: "Mengapa namanya begitu?" Kare na datang tanpa rupa tanpa raga, tidak terlihat. Katanya benar, rupa direka karena ada.
Akulah yang menciptakan tetapi tak terciptakan, akulah yang bekerja tetapi tak dikerjakan, Akulah yang meng-gunakan tetapi tidak digunakan. //

[23]
Ja aing nu hanteu, ja aing nu hanteu, ja i aing nu bi-heung, ja aing nu tan katuduh, ja aing nu tanpa ngaran.
Anggeus ta raga ta rr tukul, rap ngarawu lmah, dikpap tlu keupeul, dibucalkeun breh jadi sanghyang hantiga.
Ageus ta saup asup, bayu sabda hdap, ta sanghyang han-tiga, breh jadi sanghyang tugal. Inya nu miguna, eusi sang hyang hantiga.

Karena aku yang mati, karena aku yang mati, karena aku yang mustahil, karena aku yang tidak tertuduh, karena aku yang tanpa nama.
Setelah itu badan ditundukkan, lalu mengambil tanah, terus dikepal tiga kepal, dibuka maka menjelma Sang Hyang Hantiga (telur).
Setelah itu dimasukkanlah, bayu sabda hdap, ke dalam Sang Hyang Hantiga, menjelmalah Sang Hyang Tunggal. Dialah yang menggunakan, isi Sang Hyang Hantiga.

[24]
Na // ningah hwas bayu leutik [a], ka manggungkeun leu-tik [a], jadi batara becet.
nya batara guru, mangkuk [a] di gunung kahyangngan, di guna sanghyang tugal. Cwar cai darah sanghyang hanti ga, kakocwaran sanghyang lmah, ku cai sanghyang hanti ga, inya mana pecele sanghyang lmah.
Ageus aya bumi bwana, aya lmah aya langit, [han] hanteu acan aya nu ngeusi inya.

Nampaklah seperti bayu halus, lembut melesat ke atas, jadilah Batara Becet.
Dia adalah Batara Guru, yang tinggal di Gunung Kahya-ngan, di tempat Sang Hyang Tunggal. Keluar air (dan) darah dari Sang Hyang Hantiga, teralirilah Sang Hyang Lemah, oleh air Sang Hyang Hantiga, itulah yang menye babkan adanya tanah liat.
Setelah ada dunia di jagat raya, ada tanah ada langit, belum ada yang mengisinya.

[25]
Aing dek [a]masakeun inya, bayu tiis bayu palipurna, inya bayu rahasye, ya langgng ning bayu ngarannya.
Inya gunana sanghyang tugal,  inya diteudeun kana hu-rung herang, murub mucar beurang sadakala.
I nya dipajar na kaswargaan,  inya mana kasorgaan tka waya na kaswargaan, mtu kala saka ti di guna, jro sang-hyang hantiga, ngawwarran guna sanghyang tugal, ku bayu sabda hdap. //

Aku yang akan mengisinya, dengan bayu dingin dan bayu sempurna, ialah bayu rahasia, itulah yang namanya bayu abadi.
Dia berguna bagi Sang Hyang Tunggal, dia disimpan di tempat yang gemerlapan, terang benderang seperti waktu siang.
Dia katanya ada di sorga, di mana sorga itu, datang lalu berada di sorga, ke luar tatkala sakti, berguna di dalam Sang Hyang Hantiga, bercampur dengan kegunaan Sang Hyang Tunggal,oleh bayu sabda hdap. //

[26]
Inya lamun hdap, mtu molah mabka. Hiri hdap dudu tim- buru, kumlab panas hate.
Inya yugana, kalasakti ngaranya, inya yugana, lamun sab da pongpro golong. Tong leungga song spang spung, nyumpah madahkeun konta bareta, mo dibasa ka adi ka lanyceuk, ka kula kadang baraya.
Inya yuga nala sakti, ngaworran yuga sanghyang tugal,

Sedangkan yang dimaksud hdap, keluar bersama dengan pernapasan. Berfikir dengki jangan cemburu, menggelo ra panas hati.
Dia yang menciptakan, Kalasakti namanya. Jika sabda terlontarkan berkata langsung jadi. Janganlah memberi perlindungan kepada yang suka, sumpah serapah pema buk pembunuh. Jangan dikatakan kepada adik (dan) kakak, kepada keluarga dan saudara.
Dia menciptakan Nalasakti, mencampuri ciptaan Sang Hyang Tunggal

[27]
Di panyeueunkeun kawah-kawah, batu kacakup cu-kang cueut, latak sigala gadamah.
Ti inya mana aya na kapapaan, mana ayana kaswargaan, mana aya nu papa, kena aya nu swarga.
Saanggeusna dipiguna, eusi sanghyang hantiga, ku sang hyang tugal, ti inya basana, sapeupeus ni(ng) windu, sab(n)car ning hantiga. Gamasana pet jadi lawet, kwak [a] jadi itik.
Masa nangah sanghyang hantiga,

Diperlihatkan neraka-neraka, batu (yang) tertutup, jem batan yang sempit. Dari sana adanya kenistaan, penye- bab adanya kesurgaan, penyebab ada yang menderita, karena ada yang masuk surga.
Setelah digunakan, isi Sang Hyang Hantiga, oleh Sang Hyang Tunggal, dari situ katanya, setelah itu pecahlah (lalu) menetes.
Setelah hantiga pecah, jadilah ikan, jadilah bebek jadilah itik. Tengah-tengah hantiga, menjelma Batara Siwa, me- nempati jagat raya dan diri sendiri. //

[28]
jadi batara siwa, ngeusi bwana lawan sarira, nigalkeun na rupa warna, tan kna ngaku seda, tan kna ngaku sakti, tan hana guna guni, tan hana yuga brata samadi, tan swarga tan pasa, tan prtiwi tan [n] akasa, tan batara, tan [barng] nusa, tan dewata, tanpa panas tan na tiis, tan batara tan batari, tan manusa tan dewata,

Berwujud macam-macam bentuk. Tidak dapat mengaku sempurna, tidak dapat mengaku sakti,tidak ada guna nya, tidak mencipta brata samadi, bukan surga bukan ba wah, bukan pertiwi bukan angkasa, bukan batara bukan pulau, bukan dewata, tidak panas tidak dingin, bukan batara bukan batari, bukan manusia bukan dewata, ti-dak panas tidak dingin, //

[29]
tan panas tan na tiis, tan suka tan duka, tan i sor tan i ruhur, para ning mati, lpas sira juga. //o//
Ti / inya lwas mangkat, cat ka jati niskala, nir rupa nir pareka, nir sangsaya nir swarga.
Apan luput nirmala, apan mtu hilang tan hana, mtu hilang tanpa karana, mtu hilang tanpa kamuwahhan, mtu hilang tanpa kajajadyan, mtu hilang tan hana,

tidak suka tidak duka, tidak di bawah tidak di atas. Jika harus mati, sempurnalah dia.
Dari sana telah lama pergi, lalu naik ke jatiniskala. Tidak berupa tidak berbentuk, tidak sengsara tidak bahagia. Karena terbebas dari kesucian, karena muncul lalu meng hilang tidak ada, keluar menghilang tanpa sebab, keluar menghilang tanpa perubahan, keluar menghilang tanpa kejadian, keluar menghilang tanpa bekas,

[30]
Pu // pada ngaranya. Apan prang nirmala, apan nolasa sadakala, apan sang manon mtu hilang tan hana, apan sang manon mtu hilang tanpa sarira, apan sa(ng) manon mtu hilang tanpa karana, apan sa(ng) manon mtu hilang tanpa kahanan,
Matangyan tan katuduh ku sang manon, Lamun kaiyatnaka sanghiyang mingt. Haywa lupa sang manon tanpa dora,

sama // saja artinya. Sebab perang (adalah) suci, sebab lenyap seperti sediakala, sebab Sang Manon keluar menghilang tanpa wujud, sebab Sang Manon keluar menghilang tanpa jasad, sebab Sang Manon keluar menghilang tanpa sebab, sebab Sang Manon keluar menghilang tanpa tempat tinggal. Oleh karena itu tidak tertebak keberadaan Sang Manon.
Seandainya dapat terpahami Sang Hyang Minge, jangan lah melupakan Sang Manon tanpa sebab.
Jika bersikap demikian,

[31]
lamun kasikp ning nyanarada. Sang manon lain pangkat, laku ku sang manon. leupang teu kajeueur tonggong, datang teu kajeueung beungeut.
I yata katmu pangkat, sanghyang kala kareupat, lakar ngaraning bwana, pata ngaraning bnr, linglang laling lngnyp, tan kasurkran deneng sukr.
Apan mtu hilang tan hana ti sarira, apan nolas sadakala, teka mtu hilang ti sarira. Matangyan tan katuduh (ha) ku sang manon.

Sang Manon bukan sesuatu yang bergerak, perilaku Sang Manon, pergi tidak tampak punggung, datang tidak kelihatan wajah.
Seandainya ingin bertemu jasad, Sang Hyang Kala berja lan, asal artinya dunia, pata artinya ke benaran, hilang lenyap. Tidak ada terhalangi oleh kesu karan. Karena ke luar lalu menghilang, tidak ada dalam diri, karena lenyap seperti sediakala, hingga keluar lenyap dari dalam diri. Itulah sebabnya tidak tertunjuk oleh Sang Manon.

[32]
ari da // hdap tan tmahan hdap, ingat tan t .............. mtu padm mtu hilang, Nola(s) sadakala ................................./ Nya ageus sang manon, Nu dipuja lupu(t) tina ke .............. / ....................... pa matana, Liput warahhakn maring panggara,

Adapun // hdap tidak mengakibatkan hdap. Sadar tidak mengakibatkan ...... (?), Kaluar pada kaluar hilang Lenyap seperti sediakala Seleseai sudah sang manon Yang dipuja terhidsari dari ..... (?) ................ pa matana (?). Terhindar dari yanh aka dididik sampai panggara (?) sampai

[33]
................ ya ............ ya ........./............... (hi)lang ti sarira
Apan urung-urungan (1) ing wuwus, Ta ka .......... Ingt tan tutur padm .Teu hilang ti sarira, Ba .......... tanpa hedap,

Ya ............. ya ........./Nbukankah gagak akhirnya ta ka (?) ingat tanpa berkata, tidak sirna dari diri sendiri, ba (?) ............... tanpa hdap, bayu tidak ada  //

[34]
Bayu tan ha (na) ..................... // p, Tunggal pada masah ngaranya, (tan) tan wnang dibayaan.
Agung tan kwanangan linongngan, Alit tan kwang tina- beuhan, Tan kna di raga, Ja purah ngawargha, Kena hurip ning jagat. Adoh lan ikang bwana, Sanghyang bayu, Sanghyang hurip jati, sang sakti bwana, sang kilir desa, sa(ng) bwana sakti, nu wnang dipiadlan, dipajar hurip bwana, kajayaan ning desa.
Nu wnang dipiadlan,

beraneka tetapi artinya satu, tidak boleh ditakuti.
Besar tidak boleh dikurangi, kecil tidak boleh ditambah. Tidak boleh dilayani, sebab tugasnya melayani, karena kehidupan di dunia.
Jauh dengan jagat raya, Sang Hyang Bayu, Sang Hyang Hurip Jati, Sang Hyang Sakti Bwana, Sang Ki lir Desa, Sang Bwana Sakti, yang dapat diandalkan, katanya hidup (di) dunia untuk kejayaan desa.
Yang dapat diandalkan,

[35]
ku hyang lawan dewata, ya sanghyang bayu, nu tugng nu langgng.
Hurip ning kaler, hurip ning kidul, hurip ning kulon, hu-rip ning wetan, hurip misor miduhur, hurip ning ka ka-beh. Wnang ngajuput hurip ning jagat.
Sanghyang bayu sakti, sanghyang bayu wisesa, pada wisesa sanghyang bayu, ja langgng ni tutur, mo beunang di warna, ja seda ja purah, ngingu mireungeuh.

Ya sanghyang bayu, ya sanghyang mingt, pada saktinya.
oleh hyang dan dewata, ialah Sang Hyang Bayu, yang kekal abadi.
Kehidupan di utara, kehidupan di selatan, kehidupan di barat, kehidupan di timur, kehidupan di bawah di atas, kehidupan kita semua. Dapat mengambil kehidupan di dunia.
Sanghyang Bayu Sakti, Sanghyang Bayu Wisesa. sama-sa ma sempurna Sang Hyang Bayu, sebab kekal dalam ucap an, tidak dapat dibentuk, sebab sempurna, sebab yang memelihara dan yang mengetahui.
Itulah Sang Hyang Bayu, (dan) itulah Sang Hyang Minget, yang sama-sama sakti.

[36]
Tutur // nahan ta(n)pa lupa da ngaranya, guna sanghyang tutur ngaranya.
Kari(n)ding kubang, gobong honghong, taleot bubu, litanghas samangta guna, sanghyang bayu ngaranya.
Haywa karaktan ning tutur, ngarannya ma bayu. Haywa pinituturran, nyana pada tanghi, ingtakna ning tutur, yatna di jati di maneh, ingt piwwatna carita, wwat ning sang manon,  ingt di panyipat na bwana. Lunga sanghyang carita, //

Ucapan ini tanpa kelupaan namanya, manfaat Sang Hyang Tutur namanya.
Karinding kubang, gobong honghong, taleot bubu, li-tanghas semua itu berguna, Sang Hyang Bayu namanya.
Janganlah dikuasai oleh ucapan, namanya mabayu. Janganlah ikut-ikutan, mereka sama-sama bangun, hen daklah ingat kepada nasihatnya, hati-hatilah pada diri sendiri, ingatlah kepada persembahan, persembahan ke pada Sang Manon,  ingatlah akan sifat-sifat dunia.

[37]
pamner rat kabeh, tan kawukaran rasanya, padang tan kasuluhhan, ingt di wwat ning bnr.
Ya pawks nu dipajar, jati tanpa juti, nu dipajar ta katuduhhan,
ya tanya na pada,  padanya ri utama, pada ngaranya.
Haywa patupang swera, ulah sabda lawan abk, //o//
Nihan siksa sanghyang/darma. Haywa pratama, haywa umangn-angn, haywa nuduh sanghyang katuduhan,
Berjalanlah Sang Hyang Carita, // 

Pembimbing kebenar an bagi seluruh manusia, tanpa kesukaran, terang tanpa disinari, ingat kepada perbuatan yang benar.
Ya akhirnya yang disebut, kebenaran tanpa penghianat an, yang disebut tidak dituduh, sama-sama bertanya, semuanya utama, sama saja artinya. Jangan lah saling bersilat lidah, jangan berkata sambil ma rah. I I O //
Inilah ajaran Sang Hyang Darma. Janganlah mengingin kan keunggulan, janganlah berangan-angan, janganlah menuduh Sang Hyang Katucuhan,

[38]
haywa na tapa ngeusi [sa] ngaranya.
Ari ngarana peuting, pada ngaranya beurang, samakana ta sira, ingttakna sanghyang carita. Ingtakna lalakon, sanghyang mingt na kalakar rpat, lakar ma bwana, pat lunga sanghyang carita. Nihan / tanpa kasukran, tanpa hdap tanpa reungeu, hana ta sanghyang biheung, seda moha palanggng ning tuthur, langgng ning hdap.
It(i) jati kapageuh, kajayaan ning bwana, ya na kajayaan haji,
artinya janganlah bertapa terus menerus.

Adapun yang namanya malam, sama saja artinya deng an siang. Demikian pula dia, senantiasa ingat kepada Sang Hyang Carita, senantiasa ingat kepada cerita, Sang Hyang Minget pada bagian keempat, waktu di dunia, lalu tiba-tiba pergilah Sang Hyang Carita.
Demikianlah tanpa kesulitan, tanpa hdap tanpa pende ngaran, adalah Sang Hyang Biheung, moksa sempurna yang menyebabkan keabadian nasihat, abadi dalam hdap.
Inilah pangkal keteguhan, kejayaan di dunia, yaitu dalam kejayaan pemimpin,

[39]
tan molah // tan mdr.
Samangkana ta sang pitutur, ali(t) sang manon, yata sang hyang mingt, ingt di wwatna sang manon ingt di wwatna bayu, ingt di wwatna tutur.
Inyana kajayaan haji, kajayaan ning bwana, ya ingt-ingt di lunga sanghyang carita.
Haywa kawarna ning kang tutur, kawarna ning kang hdap. I(n)yana / pamageuh desa, i(n)yana sanghyang cari ta, ya sanghyang mengt, nu ngengt kna kajayaan ni(ng) bwana,
tidak berubah // tidak bergerak.

Demikianlah Sang Pitutur, wujud halus Sang Manon, yai tu Sang Hyang Minget, ingat kepada perbuatan Sang Ma non, ingat kepada perbuatan bayu, ingat kepada pembe ri nasihat.
Itulah sebagai kejayaan pemimpin, kejayaan di dunia, ya ingatlah akan perjalanan Sang Hyang Carita.
Janganlah terpengaruh oleh nasihat, terpengaruh oleh hdap. Itulah penguat daerah, ialah Sang Hyang Carita, yaitu Sang Hyang Menget, yang memperingatkan kepa da kejayaan di dunia,

[40]
da tan pawkas luput ning tunggal, ya hateu ya hengan, ya luput ni ajnyana, ya luput ............. -u tu rarasan, //o//
suptapada ngaranya. Ini pakeun sakali mati, pakeun / .............................,, mulih ka jati ni- [ng] skala, pakeunna ninggalkeun buwana, lawan sarira, pakeun .......  / pakeun mikahilang tanpa reka metu hilang tanpa kamuwah,

Sebab  tanpa bekas bebas dari ketunggalan, ya tidak ya terbatas, ya terhindar dari ilmu pengetahuan, ya terhin dar dari perasaan, //0//
suptapada artinya. Ini untuk sekali mati, untuk ... pulang ke asal dunia kini, untuk meninggalkan dunia,dan diri sendiri, untuk........... untuk melenyapkan tanpa direka. Keluar menghilang tanpa berulang,

[41]
metu hilang tanpa kahanan. Inya hana sanghyang hann- teu, nir bumi nir sasaya, nir bwana nir ika, .............. ngaranya tinan rehe sadakala, tina hateu sadakala, sang ka ti biheung .......... ang tka hanteu sarira Tan i sor, tan i luhur, tan asorga tan apa ...........  sari, tan amanusa tan adewata, tan apanas tan atiis.

keluar menghilang tanpa tempat tinggal. Oleh sebab itu ada yang disebut Sang Hyang Hanteu, tanpa bumi tanpa keragu-raguan, tanpa dunia tanpa semuanya itu, ...........  artinya, dibuatnya sepi seperti sediakala, dari ketidak- beradaan seperti sediakala, berasal dari ketidaktentuan, datang tidak dari diri sendiri. Tidak di bawah tidak di atas, tidak ada sorga tanpa ... sari (?), tidak ada manusia tidak ada dewata, tidak ada panas tidak ada dingin.

[42]
Apan nyawa //.........  siwa buda, pasakanan janma, sarwwe sato atumuwuh, sawa.. rumangkang rumingkang, satwa it(i) mangrupa kre.
Mula ning pati, mula ning hurip, mula ning sang / manon. Mula ning tutur, mula ning hdap, mula ni(ng)) sabda,  mula ning bayu, mula ni(ng) keuna mangraga, Basa hanteu na kahanan, hanteu nu mikahanan, masana hanteu nu nyeueung,

Sebab nyawa //.......,.. Siwa Buda, asal-mula penjelmaan, berbagai binatang dan tumbuhan, sawa(?) ... yang hidup bergerak, binatang berupa kera. Asal-mula kematian, asal-mula kehidupan, asal-mula Sang Manon, asal-mula nasihat, asal-mula hdap, asal-mula sabda, asal-mula bayu, asal-mula terhinggapi nafsu birahi, Tatkala belum ada tempat tinggal, tidak (ada) yang menempati, pada saat tidak (ada) yang melihat, tidak ada yang terlihat. //

[43]
hanteu nu kajeu- // (eung), Masana hanteu nu nuduh. hanteu nu katuduh, masana jati tanpa kahanan, /0/ masana carek lain .......................  lain carek, masana sabda lain sabda. masana satiling ning ajnvana-
Carek- [a] na tmn, ah / .................................., tanpa rupa tanpa kahanan, hanteu jeueungngeunnana. Aing dek ngayuga bumi,........................ i bwana, breh lmah herang, para ca- [c] diga manik.

Pada waktu tidak (ada) yang menuduh, tidak ada yang tertuduh. Pada mulanya tanpa tempat tinggal. //O// Pa da saat berbicara bukan ........ bukan berbicara. Pada waktu berkata bukan perkataan, pada waktu semua ujaran berupa ilmu pengetahuan.
Perkataannya benar, tanpa rupa tanpa tempat tiggal, bu kan untuk dilihatnya. Aku akan menciptakan bumi, .................. di dunia, tampaklah tanah yang mengkilap, penuh dengan permata. Perkataannya benar,

[44]
ah//  tunggal, sebawana sanghyang tunggal, hurung herang mangbang caang, murub mucar beurang sadakala, /  gu miguna, sanghyang hantiga, koneng sanghyang hantiga, jadi batara mahadewa, hejo sanghyang hantiga, jadi batara wisnu, putih sanghyang hantiga, jadi batara issora, cai darah sanghyang hantiga, jadi batara brahma, hyang mahadewa hdap, wisnu bayu. Isorra sabda,

Ah // ............ Sang Hyang Tunggal, pancaran sinar Sang Hyang Tunggal, terang benderang kemerah-merahan, bersinar kemilau bagaikan senantiasa siang, ......... gunanya, Sang Hyang Hantiga, kuning Sang Hyang Hanti ga, menjadi Batara Mahadewa, hijau Sang Hyang Han tiga, menjadi Batara Wisnu, putih Sang Hyang Hantiga, menjadi Batara Isora, air dan darah Sang Hyang Hantiga, menjadi Batara Brahma. Hyang Mahadewa adalah hdap, Wisnu adalah bayu.
 isora (adalah) sabda

[45]
Brahma da//....... (i)nya guna na sanghyang tu(ng)gal, yata basana hdap herang, hnang langgng tugng, tuturnya paramarata.
inya guna na sanghyang tu(ng)gal, inya la(ng)gng ning hdap ngaranya.
Ya sabda tata basa, guru basa ba  /..... dasa sila, kosop been tejeh, atong teuang guru lagu, suka sila sa- /...........
Inya guna na sanghyang tu(ng)gal, inya la(ng)gng ning sabda ngaranya. inya guna na sanghyang tu(ng)gal. //

Brahma adalah da//..... Itulah tugas Sang Hyang Tunggal, yai tu tatkala berada dalam hdap yang bening, hening kekal abadi, perkataannya kebenaran yang sempurna.
Itulah tugas Sang Hyang Tunggal,  yaitu keabadian hdap namanya.
Sabda itu adalah aturan berbahasa, guru bahasa .... dasa sila, kasop been tejeh (?), atong teuang (?) guru lagu, ber budi luhur...  Itulah tugas Sang Hyang Tunggal Yaitu ke abadian sabda namanya, Itulah tugas Sang Hyang Tunggal. //

[46]
n wurungngan sangkan trasna, pangrpkna kaleupaseun, nir sangsangya nir sang deha, nir trasna nir ajnyana, hatosa / sadakala, langgng sadakala, tan molah tan midr, sanghyang hdap bnr tmn. //
//o// Tlasi nulis ring sida carita, pun. //

Sia-sia supaya ikut, Kegagalan untuk mencapai kelepas an, tidak menderita tanpa Sang Deha,  tidak tertarik tan pa ilmu pengetahuan, selesai seperti sediakala,  selalu kekal abadi, tidak berubah tidak bergerak, Sang Hyang Hdap benar sekali. /

Tidak ada komentar